മക്കളെയും സഹോദരങ്ങളെയും ലോകത്തിന് വെളിച്ചം പകരുന്ന നേതാക്കളും ഇമാമുമാരുമാക്കാനാവശ്യമായ കരുത്തും മാനസിക പിന്തുണയും നല്‍കിയ മാതാക്കളും സഹോദരിമാരും
ഇമാം ബുഖാരിയുടെ മാതാവ്
ഹദീസ് വിജ്ഞാനീയത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പ്രാമാണിക ഇമാമായിരുന്ന ഇമാം ബുഖാരി (റ) യെ കഷ്ടപ്പെട്ട് വളര്‍ത്തിയത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ മാതാവാണ്. വളരെ ചെറുപ്പത്തില്‍ തന്നെ കണ്ണിന് കാഴ്ച നഷ്ടപ്പെട്ട ബുഖാരിക്ക് വേണ്ടി അദ്ദേഹത്തിന്റെ മാതാവ് അല്ലാഹുവോട് നിരന്തരം പ്രാര്‍ഥിച്ചു കൊണ്ടിരുന്നു. അവരുടെ ഈ ആത്മാര്‍ഥമായ പ്രാര്‍ഥനകള്‍ക്ക് ഫലമുണ്ടായി, അല്ലാഹു അദ്ദേഹത്തിന് കാഴ്ച തിരികെ നല്‍കി. ഇത് അദ്ദേഹത്തിന് അറിവ് നേടാനുള്ള വഴിയൊരുക്കി. മാതാവിന്റെ നിരന്തരമായ പ്രോത്സാഹനവും പിന്തുണയും കാരണം, ലോകം കണ്ട ഏറ്റവും വലിയ ഹദീസ് ഗ്രന്ഥമായ 'സ്വഹീഹുല്‍ ബുഖാരി'യുടെ രചയിതാവായി അദ്ദേഹം മാറി. ബുഖാരിയുടെ ജീവിതത്തിലും തര്‍ബിയത്തിലും (പരിശീലനം) അദ്ദേഹത്തിന്റെ മാതാവിനുള്ള പങ്ക് ചരിത്രകാരന്മാരും ഇസ്ലാമിക പണ്ഡിതന്മാരും വളരെ പ്രാധാന്യത്തോടെയാണ് കാണുന്നത്, പ്രത്യേകിച്ചും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിതാവ് ശൈഖ് ഇസ്മാഈല്‍ ബുഖാരി ചെറുപ്പത്തില്‍ത്തന്നെ മരണപ്പെട്ടതിനുശേഷം.
സുഫ് യാനുസ്സൗരിയുടെ മാതാവ്
മഹാനായ പണ്ഡിതനും ഇമാമുമായിരുന്ന സുഫ് യാനുസ്സൗരി (റ) എന്തെല്ലാമായോ അതെല്ലാം സദ് വൃത്തയായ മാതാവിന്റെ പ്രവര്‍ത്തന ഫലമായിരുന്നു. അറിവ് തേടിയുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ വഴി കഷ്ടപ്പാടുകള്‍ നിറഞ്ഞതായിരുന്നു. എന്നാല്‍, അദ്ദേഹത്തിന്റെ മാതാവ് എല്ലാ പിന്തുണയും നല്‍കി കൂടെനിന്നു. സുഫ് യാനുസ്സൗരി അറിവ് നേടുന്നതിനായി സ്വയം സമര്‍പ്പിക്കാന്‍ ആഗ്രഹിച്ചപ്പോള്‍ അദ്ദേഹത്തിന് ലഭിച്ച സഹായം സ്വന്തം മാതാവില്‍ നിന്നായിരുന്നു. നൂല്‍ നൂറ്റ് ലഭിക്കുന്ന വരുമാനം അവര്‍ മകന് പുസ്തകങ്ങളും പഠനച്ചെലവുകളും നല്‍കാന്‍ വിനിയോഗിച്ചു. അങ്ങനെ സുഫ് യാനുസ്സൗരിക്ക് പൂര്‍ണമായും വിജ്ഞാനത്തില്‍ മാത്രം ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞു. മാതാവ് എന്ന നിലക്കുള്ള അവരുടെ പങ്ക് സാമ്പത്തിക സഹായത്തില്‍ മാത്രം ഒതുങ്ങിയില്ല.
ചരിത്ര ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ സുഫ് യാനുസ്സൗരിയുടെ മാതാവിനെ വളരെ ബഹുമാനത്തോടെയാണ് പരാമര്‍ശിക്കുന്നത്. അദ്ദേഹത്തെ വളര്‍ത്തുന്നതിലുള്ള അവരുടെ ത്യാഗവും പങ്കും പലപ്പോഴും എടുത്തുപറയാറുണ്ട്. എന്നിരുന്നാലും, ലഭ്യമായ ചരിത്ര രേഖകളിലൊന്നും അവരുടെ കൃത്യമായ പേര് കാണുന്നില്ല. പൊതുവെ അവരെ 'ഉമ്മു സുഫ് യാന്‍ സൗരി' എന്നാണ് വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്.
ആഴത്തിലുള്ള വിദ്യാഭ്യാസപരമായ മാര്‍ഗനിര്‍ദേശങ്ങളും അവര്‍ ചെറുപ്പത്തിലേ മകന് നല്‍കിപ്പോന്നു. ഒരിക്കല്‍ അവര്‍ മകനോട് പറഞ്ഞു: 'മോനേ, നീ പത്ത് ഹദീസുകളോ പത്ത് വാചകങ്ങളോ എഴുതിക്കഴിയുമ്പോള്‍, നിന്റെ നടപ്പിലും ക്ഷമയിലും ഗാംഭീര്യത്തിലും എന്തെങ്കിലും വര്‍ധനവ് കാണുന്നില്ലെങ്കില്‍, അത് നിനക്ക് ഉപകാരപ്പെടുന്നില്ലെന്നും ദോഷം ചെയ്യുന്നവയാണെന്നും മനസ്സിലാക്കുക.' ഈ വിലപ്പെട്ട ഉപദേശം, ആത്മപരിശുദ്ധിക്കും അറിവ് പ്രാവര്‍ത്തികമാക്കുന്നതിനും ഇമാം സൗരിക്ക് ജീവിതത്തില്‍ വഴിവിളക്കായി. ലൗകിക സുഖങ്ങളില്‍ താല്‍പര്യമില്ലാതിരുന്ന അവര്‍ക്ക് അല്ലാഹുവിന്റെ പ്രീതിയും മകന് മഹാനായൊരു പണ്ഡിതനാകണമെന്നും മാത്രമായിരുന്നു ആഗ്രഹം. ഈ ദൃഢമായ മനസ്സുള്ള ആ മാതാവ് മകനെ അറിവിന്റെയും നേതൃത്വത്തിന്റെയും ഉന്നതങ്ങളിലെത്തിച്ചു.
ഇമാം ശാഫിഈയുടെ മാതാവ്
ഇമാം ശാഫിഈ (റ) യെ വളര്‍ത്തിയതും അദ്ദേഹത്തിന്റെ മാതാവാണ്. പിതാവിന്റെ മരണശേഷം, വളരെ ദുഷ്‌കരമായ സാഹചര്യങ്ങളിലാണ് അവര്‍ അദ്ദേഹത്തെ വളര്‍ത്തിയത്. മകനില്‍ കണ്ട പ്രതിഭ തിരിച്ചറിഞ്ഞ്, ചെറുപ്പത്തിലേ ഖുര്‍ആന്‍ പഠിപ്പിക്കുന്നതില്‍ അവര്‍ ശ്രദ്ധിച്ചു. അറിവ് നേടാനുള്ള സമയം വന്നപ്പോള്‍, അവര്‍ മകന് എല്ലാ പിന്തുണയും നല്‍കി. ചിലപ്പോള്‍ സ്വത്തുക്കള്‍ പണയം വെച്ചും അവര്‍ മകന് പഠിക്കാനുള്ള സാഹചര്യം ഒരുക്കി. ഇമാം ശാഫിഈ ഇസ്ലാമിലെ ഏറ്റവും വലിയ കര്‍മശാസ്ത്രജ്ഞരില്‍ ഒരാളായി മാറുന്നതില്‍ അവരുടെ പിന്തുണക്കും ത്യാഗങ്ങള്‍ക്കും വലിയ പങ്കുണ്ടായിരുന്നു. ഇമാം ശാഫിഈയുടെ മാതാവിന്റെ പേര് ഫാത്തിമ ബിന്‍ത് ഉബൈദില്ല അസ്ദിയ്യ എന്നായിരുന്നു. ചെറുപ്പത്തില്‍ത്തന്നെ പിതാവ് മരണപ്പെട്ടതിനാല്‍, അദ്ദേഹത്തിന്റെ തര്‍ബിയത്തില്‍ അവര്‍ക്ക് പ്രധാന പങ്കുണ്ടായിരുന്നു. അവരുടെ ഭക്തിയും വിദ്യാഭ്യാസത്തോടുള്ള അര്‍പ്പണബോധവും പ്രത്യേകം ഓര്‍മിക്കപ്പെടണം.
ഇമാം മാലിക് ഇബ്‌നു അനസിന്റെ മാതാവ്
പ്രബല മദ്ഹബുകളിലൊന്നായ മാലികീ മദ്ഹബിന്റെ സ്ഥാപകനും മഹാനായ പണ്ഡിതനുമായ ഇമാം മാലികി (റ) ന്റെ പിന്നിലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ മാതാവ് വലിയൊരു സ്വാധീനമായിരുന്നു. ചെറുപ്പം മുതലേ ദീനിയായ അറിവ് നേടുന്നതിലേക്ക് അവര്‍ അദ്ദേഹത്തെ നയിച്ചു. പണ്ഡിതന്മാരുടെ സദസ്സുകളില്‍ ഏറ്റവും നല്ല വസ്ത്രം ധരിച്ച് പോകണമെന്ന് അവര്‍ നിര്‍ബന്ധിച്ചു. 'റബീഅയുടെ അടുത്ത് പോയി, അറിവിനേക്കാള്‍ മുന്‍പ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ അദബ് (മര്യാദ) പഠിക്കുക' എന്ന് അവര്‍ മകനോട് പറയാറുണ്ടായിരുന്നു.
ഇമാം മാലിക്കിന്റെ മാതാവിന്റെ പേര് ആലിയ ബിന്‍ത് ശുറൈക് അല്‍അസ്ദിയ്യ എന്നാണ്. അവര്‍ ബനൂ അസ്ദ് ഗോത്രത്തില്‍ നിന്നുള്ളവരായിരുന്നു. അറിവ് നേടാന്‍ താല്‍പ്പര്യമുള്ള സ്ത്രീയായിരുന്നു അവര്‍, തന്റെ മക്കള്‍ മദീനയില്‍ നിന്ന് വിദ്യാഭ്യാസം നേടണമെന്ന് അവര്‍ ആഗ്രഹിച്ചതിന്റെ ഫലമാണ് മകന് മാലിക്ക് മദീനയുടെ ഇമാം എന്ന നിലയില്‍ പ്രസിദ്ധനായത്.
ഹാഫിസ് ഇബ്‌നു ഹജര്‍ അല്‍അസ്ഖലാനിയുടെ സഹോദരി
മഹാനായ ഹദീസ് പണ്ഡിതനും സ്വഹീഹുല്‍ ബുഖാരിയുടെ ആധികാരിക വിശദീകരണമായ 'ഫത്ഹുല്‍ ബാരി'യുടെ കര്‍ത്താവുമായ ഹാഫിസ് ഇബ്‌നു ഹജര്‍ അല്‍അസ്ഖലാനി (റ)യെ വളര്‍ത്തിയത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സഹോദരിയാണ്. പിതാവിന്റെയും മാതാവിന്റെയും മരണശേഷം, ചെറുപ്പത്തില്‍ത്തന്നെ അദ്ദേഹം അനാഥനായപ്പോള്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സഹോദരി അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംരക്ഷണം ഏറ്റെടുക്കുകയും അറിവ് നേടുന്നതിനായി എല്ലാ പിന്തുണയും നല്‍കുകയും ചെയ്തു. അദ്ദേഹത്തെ വളര്‍ത്താനുള്ള ചെലവുകള്‍ വഹിച്ചത് ഒരു ബന്ധുവായിരുന്നു; സക്കിയ്യുദ്ദീന്‍ അല്‍ഖറൂബി എന്ന ഈജിപ്തിലെ പ്രമുഖ വ്യാപാരിയായിരുന്നു ആ സ്‌പോണ്‍സര്‍. ഇമാമിന്റെ കുടുംബ ബന്ധുകൂടിയായിരുന്നു അദ്ദേഹം.
ഇമാം അഹ്‌മദ് ഇബ്‌നു ഹമ്പലിന്റെ മാതാവ്
ഇമാം അഹ്‌മദ് ഇബ്‌നു ഹമ്പല്‍ (റ) അനാഥനായിട്ടാണ് വളര്‍ന്നത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ മാതാവാണ് അദ്ദേഹത്തെ വളര്‍ത്തുകയും പഠിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തത്. പണ്ഡിതന്മാരുടെ ക്ലാസ്സുകളില്‍ പങ്കെടുക്കാന്‍ അവര്‍ അദ്ദേഹത്തെ നിരന്തരം പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു. ദാരിദ്ര്യം ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും, അറിവ് നേടുന്നതിനായി പുസ്തകങ്ങളും പ്രോത്സാഹനങ്ങളും നല്‍കുന്നതില്‍ അവര്‍ യാതൊരു പിശുക്കും കാണിച്ചില്ല. അദ്ദേഹത്തിന്റെ വസ്ത്രങ്ങള്‍ തയ്യാറാക്കുകയും ഫജ്ര് നമസ്‌കാരത്തിന് മുന്നേ വിളിച്ചുണര്‍ത്തുകയും വിജ്ഞാന സദസ്സുകളിലേക്ക് അയക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നത് അവരായിരുന്നു. ഇത് ഇമാം അഹ്‌മദിന്റെ പാണ്ഡിത്യപരവും പ്രത്യുല്പന്നപരവുമായ വ്യക്തിത്വം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതില്‍ വലിയ പങ്കുവഹിച്ചു. ഇമാം അഹ്‌മദ് ബിന്‍ ഹമ്പലിന്റെ മാതാവിന്റെ പേര് സഫിയ്യ ബിന്‍ത് മൈമൂന അശ്ശൈബാനി എന്നായിരുന്നു. പിതാവിന്റെ അകാലവിയോഗത്തിന് ശേഷം അദ്ദേഹത്തെ വളര്‍ത്തുന്നതിലും പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം നല്‍കുന്നതിലും അവര്‍ക്ക് വലിയ പങ്കായിരുന്നു.
ഇമാം ഇബ്‌നു ബാസിന്റെ മാതാവ്
സമകാലിക ഇസ്ലാമിക ലോകത്തെ പ്രമുഖ പണ്ഡിതനും മുന്‍ സുഊദി അറേബ്യയുടെ ഗ്രാന്‍ഡ് മുഫ്തിയുമായിരുന്ന ഇമാം അബ്ദുല്‍ അസീസ് ഇബ്‌നു ബാസിനെ വളര്‍ത്തിയതും അദ്ദേഹത്തിന്റെ മാതാവാണ്. ചെറുപ്പത്തില്‍ കാഴ്ച നഷ്ടപ്പെട്ടെങ്കിലും, മാതാവിന്റെ നിരന്തരമായ പിന്തുണയും പ്രോത്സാഹനവും കാരണം അദ്ദേഹം അറിവ് നേടുന്നതില്‍ അതീവ താല്പര്യം കാണിച്ചു. അവര്‍ അദ്ദേഹത്തിന് അറിവ് നേടാനുള്ള എല്ലാ സൗകര്യങ്ങളും ഒരുക്കുകയും അന്ധതയെ അതിജീവിച്ച് വലിയ പണ്ഡിതനായി മാറാന്‍ പ്രചോദനം നല്‍കുകയും ചെയ്തു. ഇബ്‌നു ബാസിന്റെ മാതാവിന്റെ പേര് ഹയാ ബിന്‍ത് ഉസ്മാന്‍ ബിന്‍ അബ്ദില്ല ബിന്‍ ഖുസൈം എന്നായിരുന്നു. ചെറുപ്പത്തില്‍ പിതാവ് മരണപ്പെട്ടതിനാല്‍, അദ്ദേഹത്തിന്റെ വളര്‍ത്തലിലും പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസത്തിലും അവര്‍ക്ക് വലിയ പങ്കുണ്ടായിരുന്നു. അവരുടെ ഭക്തിയും അര്‍പ്പണബോധവും അദ്ദേഹത്തെ പ്രഗത്ഭനായ പണ്ഡിതനാക്കി മാറ്റുന്നതില്‍ നിര്‍ണായകമായിരുന്നു.
ഇമാം ഇബ്‌നു തൈമിയ്യയുടെ മാതാവ്
പണ്ഡിതനായിരുന്ന ഇമാം ഇബ്‌നു തൈമിയ്യ (റ) യുടെ മാതാവിന്റെ പേരാണ് തൈമിയ്യ. അവര്‍ വളരെ ഉത്തമയായ സ്ത്രീയും നല്ല ഉപദേശകയും (വാഇള) ആയിരുന്നു. തന്റെ മകനെ അറിവിന്റെ പാതയിലേക്ക് നയിക്കുന്നതില്‍ അവര്‍ക്ക് വലിയ പങ്കുണ്ടായിരുന്നതുകൊണ്ടാണ് അദ്ദേഹത്തിന് 'ഇബ്‌നു തൈമിയ്യ' എന്ന് പേരുവന്നതുപോലും. അവര്‍ മാതൃകാപരമായ ജീവിതം നയിക്കുകയും തന്റെ മകന് അറിവ് നേടുന്നതിനുള്ള പ്രചോദനമാവുകയും ചെയ്തു. തന്റെ മകന് ഏറ്റവും മികച്ച പണ്ഡിതനാവണം എന്നത് അവരുടെ ജീവിത ലക്ഷ്യമായിരുന്നു. പിതാവ് മരിക്കുമ്പോള്‍ അദ്ദേഹത്തിന് ഏഴ് വയസ്സായിരുന്നു. എന്നാല്‍, അദ്ദേഹം ദരിദ്രനായിരുന്നില്ല. പ്രമുഖ പണ്ഡിതകുടുംബത്തില്‍ ജനിച്ച അദ്ദേഹത്തിന് പിതാമഹന്റെയും പിതാവിന്റെയും പാരമ്പര്യമുണ്ടായിരുന്നു. ബന്ധുക്കളുടെ സംരക്ഷണത്തില്‍ നല്ല വിദ്യാഭ്യാസവും പരിചരണവും ലഭിച്ചതിനാല്‍ ദാരിദ്ര്യം അനുഭവിച്ചിട്ടില്ല.
